Zespół Korsakowa – objawy, przyczyny i leczenie amnezji alkoholowej

Zespół Korsakowa to zaburzenie neuropsychiatryczne, które objawia się symptomami przypominającymi amnezję. Głównym powodem wystąpienia psychozy Korsakowa jest niedobór witaminy B1 lub uszkodzenie określonych obszarów mózgu. Choroba ta najczęściej dotyka osoby uzależnione, zwłaszcza w zaawansowanej fazie alkoholizmu. Dlatego też uważa się ją za skutek uzależnienia od alkoholu. Uzależnieni są grupą pacjentów, którzy są szczególnie narażeni na braki witamin, w tym tiaminy. Warto jednak zauważyć, że schorzenie to może również występować w przypadku nowotworów, zaburzeń żywienia czy po udarze mózgu. Objawia się ono głównie poprzez deficyty w pamięci krótkotrwałej, konfabulacje oraz nieprawdziwe historie.

Upośledzenie pamięci w wyniku choroby to cecha charakterystyczna pacjentów przychodzących na leczenie. Leczenie skupia się głównie na uzupełnieniu brakujących składników odżywczych oraz łagodzeniu symptomów za pomocą leków przepisanych przez lekarza. Zespół Korsakowa często nazywany jest również Zespołem Wernickiego-Korsakowa, ponieważ objawy encefalopatii Wernickiego pojawiają się wcześniej. Jest to zbiór specyficznych neurologicznych symptomów, które prowadzą do stopniowej utraty pamięci, ale przy zachowanej świadomości. W trakcie diagnozowania u pacjentów można zauważyć nieodwracalne zmiany w mózgu o charakterze zapalnym i degeneracyjnym. Niektóre z tych zmian mogą być potencjalnie odwracalne. Jednak w przypadku osób uzależnionych do ich cofnięcia i regeneracji organizmu można doprowadzić tylko po zaprzestaniu spożywania alkoholu etylowego.

Objawy zespołu Korsakowa

Czasami zespół Korsakowa bywa określany jako zespół Wernickiego-Korsakowa, ponieważ objawia się dwiema kategoriami symptomów: neurologicznymi, czyli encefalopatią Wernickiego, oraz psychiatrycznymi, które przyjmują formę amnezji Korsakowa.

Osoby z zespołem Korsakowa doświadczają poważnych trudności w zapamiętywaniu, mimo że ich świadomość pozostaje nienaruszona.

 Pacjenci cierpiący na zespół Korsakowa wykazują chód, który jest niezgrany, mają problemy z czuciem oraz z koordynacją ruchów, a także mogą doświadczać oczopląsu oraz nierówności źrenic, które mogą nie reagować na światło. Inne objawy to drgawki, uszkodzenia nerwów obwodowych, zmiany w skórze i zaczerwienienie błon śluzowych (ten symptom występuje stosunkowo rzadko). Osoby te często mają opadającą górną powiekę i mogą cierpieć na podwójne widzenie.

Objawom neurologicznym towarzyszą objawy psychiczne. Osoby cierpiące na zespół Korsakowa doświadczają problemów z pamięcią bieżącą – mają trudności z zapamiętywaniem oraz przypominaniem sobie nowych informacji. Dodatkowo, pacjenci mają kłopoty z odzyskiwaniem wspomnień z przeszłości, nie potrafią ustalić ich porządku chronologicznego, a ich wspomnienia stają się chaotyczne, niepowiązane i niespójne. Aby zrekompensować braki w pamięci, pacjent z zespołem Korsakowa zaczyna tworzyć fikcyjne opowieści, co prowadzi do konfabulacji. Pojawiają się także problemy z postrzeganiem czasu, myśleniem abstrakcyjnym oraz orientacją w przestrzeni. Pacjent ma trudności z przyswajaniem nowych informacji i z ich zrozumieniem, nie umie znaleźć odpowiednich słów ani umieścić ich w dobrym kontekście. Czasami osoby z zespołem Korsakowa doświadczają halucynacji oraz zmian osobowości – mogą być apatyczne, odczuwać lęk lub, wręcz przeciwnie, być bardzo rozmowne i nadmiernie aktywne.

Jednocześnie pacjent potrafi logicznie myśleć, ma zachowaną świadomość i prawidłowo reaguje na zadawane mu polecenia. W rzadkich przypadkach u osób z zespołem Korsakowa może wystąpić całkowita amnezja.

Zespół Korsakowa diagnozuje się na podstawie wywiadu medycznego oraz analizy poziomu witaminy B1 w krwi lub moczu pacjenta. Jeśli istnieją wątpliwości, można przeprowadzić badanie rezonansem magnetycznym mózgu lub tomografię komputerową głowy. To pomoże ustalić przyczyny objawów powiązanych z zespołem Korsakowa. W niektórych sytuacjach do postawienia diagnozy wystarczy jedynie ocena psychiatryczna – objawy dotyczące układu nerwowego nie zawsze są obecne w zespole Korsakowa.

Amnezja alkoholowa, zespół Korsakowa – przyczyny

Bezpośrednią przyczyną zespołu Korsakowa jest brak witaminy B1 (tiaminy), który prowadzi do trwałych zmian w mózgu lub uszkodzeń regionów mózgowych związanych z prawidłowym działaniem procesów pamięciowych. Objawy tego zespołu często wynikają z nadużywania alkoholu, niewłaściwej diety oraz zaburzeń odżywiania, takich jak anoreksja i bulimia, a także nowotworów żołądka i jelit. Problemy te są związane z zaburzeniem wchłaniania tiaminy (witaminy B1) w układzie pokarmowym. Podobnie sytuacja ma miejsce przy nadmiernym spożyciu alkoholu, który niszczy błonę jelita cienkiego. Niedobór witaminy B1 negatywnie wpływa na obszary mózgu odpowiedzialne za pamięć oraz zdolność do kojarzenia.

Czasami objawy zespołu Korsakowa mogą również wystąpić po udarze lub w wyniku obecności guzów mózgu, które uszkadzają te obszary odpowiedzialne za pamięć.

Jakie są możliwości wyleczenia amnezji alkoholowej?

Osoby, które szybko zorientują się, że mają problemy z amnezją alkoholową, mają spore szanse na poprawę, choć nie zawsze będzie to pełne wyleczenie. Kluczowe jest, aby nie ignorować tego schorzenia.

Ważne jest, aby skonsultować się z ośrodkiem terapeutycznym zajmującym się uzależnieniami. Aby skutecznie pokonać amnezję alkoholową, konieczne jest przede wszystkim wyleczenie uzależnienia od alkoholu. Warto jednak pamiętać, że w bardziej zaawansowanych przypadkach istotna jest też wizyta u neurologa.

Jak przebiega terapia zespołu Korsakowa?

Leczenie polega na uzupełnianiu niedoborów ważnych składników odżywczych, takich jak tiamina, magnez oraz potas. Często terapia wzbogacana jest o leki wspomagające pamięć i skupienie. Dodatkowo, jeśli zespół Korsakowa jest wynikiem nadużywania alkoholu, równocześnie leczenie to obejmuje również terapię uzależnienia. Najlepsze szanse mają na pewno osoby, które zareagowały na wczesnym etapie choroby. Musimy jednak pamiętać, że jest to schorzenie, które można jedynie zatrzymać – aktualnie brak jest sposobu na całkowite wyleczenie. Ignorowanie leczenia prowadzi do śmierci.

Podsumowanie

Alkohol wpływa na nasze zachowanie. Może prowadzić do niestabilności, bólu stawów oraz trudności w poruszaniu się. Mogą też wystąpić problemy z mową, takie jak seplenienie, niewyraźna wymowa oraz tzw. „zamotany język”. Im więcej alkoholu spożywamy, tym wolniej reagujemy na bodźce. Nasza percepcja staje się rozmyta. Tracimy pewny kontakt z rzeczywistością. Wszystkie te zmiany oraz reakcje są efektem bezpośredniego działania alkoholu na nasz mózg oraz układ nerwowy. Walka z uzależnieniem od alkoholu ma ogromne znaczenie, dlatego należy jak najszybciej podjąć decyzję o profesjonalnej terapii, aby uniknąć nieodwracalnych uszkodzeń mózgu. Zmiany te będą zależały od częstotliwości picia i ilości alkoholu. Im wcześniej osoba zaczyna pić (na przykład w okresie młodzieńczym), tym wyższe ryzyko uszkodzenia układu nerwowego. Utracie pamięci sprzyja spożywanie alkoholu na pusty żołądek, zmęczenie oraz brak regeneracji. Coś, co początkowo wydaje się nieszkodliwe, często traktowane jako żart czy nawet imprezowe osiągnięcie, z czasem może przerodzić się w poważny problem. Problemy zaczynają się w tzw. fazie ostrzegawczej uzależnienia od alkoholu. Wstępna faza to moment, w którym pojawia się potrzeba sięgania po alkohol. Faza ostrzegawcza to czas, gdy ta potrzeba rośnie, a picie staje się konieczne do osiągnięcia dobrego nastroju. Ilość spożywanego alkoholu wzrasta, co z kolei zwiększa ryzyko uszkodzenia mózgu. W takiej sytuacji nawet niewielkie dawki alkoholu mogą prowadzić do amnezji.

Na skutek długotrwałego przyjmowania substancji, niedoboru witamin oraz uszkodzenia systemu nerwowego mogą wystąpić amnestyczne syndromy: zespół Korsakowa oraz encefalopatia Wernickego. Te stany prowadzą do specyficznych zaburzeń pamięci krótkotrwałej, utraty zdolności do zapamiętywania nowych doświadczeń, a także trudności w przypominaniu sobie wcześniejszych zdarzeń. Trudności z pamięcią mogą poskutkować tworzeniem przez osobę cierpiącą wyimaginowanych sytuacji, które nigdy się nie zdarzyły – tzw. konfabulacje mają na celu uzupełnienie brakujących fragmentów w pamięci. Trwałe skutki tych chorób mogą obejmować stałe zmiany w mózgu oraz złożone problemy z układem nerwowym, które z biegiem czasu mogą prowadzić nawet do śmierci.